NE TË GJITHË FILLOJMË NGA DIKU – LIRIKA RAÇA
7 Arte është e ngazëllyer për të ndarë historinë e Lirika Raça dhe organizatës Balkan Green Foundation. Ky është artikulli që thekson lëvizjet lokale për çështjet klimatike dhe mjedisore në vendin e Kosovës, pjesë e projektit “Showcasing the Unheard” që organizohet nga YEE (Youth and Environment Europe).
Lirika Raça është 25 vjeçe, ka studiuar “Menaxhment të mjedisit dhe bujqësisë” në International Business College Mitrovica (IBCM). Në kuadër të studimeve ajo ka kryer dy praktika, një në Kosovë dhe një në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Ajo shprehet se të dyja këto eksperienca kanë qenë thelbësore për zhvillimin e saj në karrierë. Pas përfundimit të praktikës në Amerikë, ajo ka marrë pjesë në disa trajnime jashtë vendit në lidhje me ndryshimet klimatike dhe ndërhyrjet mjedisore dhe më pas ka filluar punën në Balkan Green Foundation, ku vazhdon të punojë si Koordinatore Projekti.
Motivimi i saj për të qenë pjesë e Balkan Green Foundation i ka rrënjët në fushën ku ata punojnë dhe cilësinë e punës së tyre. “Në Kosovë, për fat të keq, është e vështirë të jesh pjesë e tregut që merret me ndryshimet mjedisore dhe ka shumë pak organizata apo institucione që punojnë në këtë fushë, kështu që kjo ka qenë një sfidë në fillim për mua; gjetja e një pune në fushën për të cilën kam studiuar.” Lirika shprehet se fillimi i saj në Balkan Green Foundation nuk ishte as i vështirë dhe as i lehtë, pasi kishte shumë gjëra që ajo filloi të mësonte prej andej, për shembull menaxhimin më të detajuar të projektit dhe më pas specifikat e projektit në të cilin ishte përfshirë. Ajo shprehet se çfarë e ka bërë edhe më të lehtë punën atje janë kolegët e saj të punës, të cilët kanë qenë gjithmonë të gatshëm ta ndihmojnë me njohuri të reja.
Lirika filloi të merret me çështjet klimatike që në shkollën e mesme rreth vitit 2014, fillimisht duke kontribuar në 7 Arte me punë vullnetare dhe më pas me trajnime të ndryshme në mbarë vendin edhe në këtë fushë, e më pas me studime në këtë fushë specifike, duke u zhvilluar kështu edhe në aspektin akademik. Në një nga trajnimet e zhvilluara në Çeki, ajo ishte përfaqësuese e 7 Arte. E pyetur se çfarë lloj barrieash ndjen se i qëndrojnë në rrugën e aktivizmit dhe protestave sociale në Kosovë, Lirika u përgjigj: Nuk mendoj se ka ndonjë pengesë specifike për organizimin e protestave në Kosovë, por ajo që mungon është serioziteti i trajtimit. këto protesta si dhe vetë problemet mjedisore.
Ne kemi shkruar ligje që janë shumë të mira, mirëpo ka mungesë të madhe zbatimi dhe kjo ndikon edhe në ndërgjegjësimin e individëve për këto probleme. Kjo mund të ndikojë në demotivimin e të rinjve dhe më pas mungesën e vullnetit për të organizuar protesta duke lënë kështu në harresë problemet e ndryshme me të cilat përballemi çdo ditë.
Lirika thekson se ngjarjet e kaluara janë ndikuar nga situata në Kosovë, sepse të njëjtat probleme kanë qenë edhe më parë dhe vazhdojnë të ekzistojnë dhe shumë pak është bërë për t’i përmirësuar, në fakt ato janë përkeqësuar. Ka disa ndryshime dhe rregulla të reja, por ato nuk kanë pothuajse asnjë efekt pozitiv sepse janë futur shumë vonë ose nuk kanë hyrë ende në fuqi. Lirika është çdo ditë dëshmitare e mangësive në gjërat parësore, si ndarja e mbeturinave apo mungesa e koshave të plehrave në rrugët e qytetit. Lidhur me këtë, në këndvështrimin e saj të rinjtë kanë një rol kyç në ndërgjegjësimin për çështjet mjedisore sepse është më e lehtë që ky informacion të ndahet mes njerëzve të së njëjtës moshë.
Çështja e ndërgjegjësimit mund të zgjidhet në mënyra të ndryshme, si puna vullnetare, trajnime të ndryshme, koncerte, aktivitete artistike dhe kulturore, të cilat mund të jenë diçka tërheqëse për të rinjtë, por në të njëjtën kohë të shërbejnë si një mënyrë për të rritur ndërgjegjësimin për çështjet e mjedisit.
E pyetur se si po i përjeton ndikimet e krizës klimatike në zonën e saj ajo shprehet se fatkeqësisht situata po përkeqësohet, duke u ndikuar nga ndotja nga termocentralet, i cili është një problem i vazhdueshëm dhe është edhe më i theksuar gjatë periudhës së dimrit.kuadër të zgjidhjes së këtij problemi është marrë një donacion nga BE-ja për ndërrimin e filtrave në termocentral, por kanë kaluar 3 vite dhe asgjë nuk është bërë në këtë drejtim, duke ndikuar kështu në përkeqësimin e shëndetit të qytetarëve të Kosovës. Një problem tjetër që shoh sidomos në lagjen time është djegia e pakontrolluar e qymyrit për ngrohje, ku ky qymyr blihet nga shitës të pakontrolluar dhe është qymyri i cilësisë më të dobët që ndot ajrin e lagjes ku banoj”.
Për Lirikën motivimi i saj është natyra e bukur që na rrethon dhe vullneti për ta parë të qëndrojë i tillë dhe të mos shkojë drejt shkatërrimit. “Gjithashtu problemet e përditshme më mbajnë të motivuar që të tjerët të mos kenë të njëjtat probleme të krijuara nga sjellja e njerëzve dhe përfitimet personale, duke shkuar në disfavor të natyrës dhe botës në përgjithësi. Një motiv tjetër shumë i madh për mua është padrejtësia që u bëhet vendeve të ndryshme të botës, një prej tyre janë vendet afrikane dhe aziatike që po sakrifikojnë natyrën, shtëpitë dhe më e rëndësishmja shëndetin në një mënyrë që vendet e tjera më të pasura të kenë gjithçka gati për konsum dhe ego.”
Mesazhi i Lirikës për brezat e ardhshëm është ruajtja e mjedisit dhe përmirësimi i keqbërjeve që kanë lënë brezat e kaluar, në mënyrë që brezave të ardhshëm t’u lëmë një botë më të mirë dhe më të pastër, sepse sipas saj ne po u bëjmë padrejtësi të tjerëve duke lënë tokën të vij në këtë gjendje.
